• Home
• Letteratura »
• 1.antica »
Esiodo Erga

Esiodo, Erga kai emerai

Per visualizzare il testo occorre un browser adeguato (non IE) e salvare off-line la pagina

Μοῦσαι Πιερίηθεν, ἀοιδῆισι κλείουσαι

δεῦτε, Δί᾽ ἐννέπετε, σφέτερον πατέρ᾽ ὑμνείουσαι·

ὅντε διὰ βροτοὶ ἄνδρες ὁμῶς ἄφατοί τε φατοί τε,

ῥητοί τ᾽ ἄρρητοί τε Διὸς μεγάλοιο ἕκητι.

ῥέα μὲν γὰρ βριάει, ῥέα δὲ βριάοντα χαλέπτει,

ῥεῖα δ᾽ ἀρίζηλον μινύθει καὶ ἄδηλον ἀέξει,

ῥεῖα δέ τ᾽ ἰθύνει σκολιὸν καὶ ἀγήνορα κάρφει

Ζεὺς ὑψιβρεμέτης, ὃς ὑπέρτατα δώματα ναίει.

κλῦθι ἰδὼν ἀίων τε, δίκηι δ᾽ ἴθυνε θέμιστας

τύνη· ἐγὼ δέ κε, Πέρση, ἐτήτυμα μυθησαίμην.

οὐκ ἄρα μοῦνον ἔην Ἐρίδων γένος, ἀλλ᾽ ἐπὶ γαῖαν

εἰσὶ δύω· τὴν μέν κεν ἐπαινέσσειε νοήσας,

ἡ δ᾽ ἐπιμωμητή· διὰ δ᾽ ἄνδιχα θυμὸν ἔχουσιν.

ἡ μὲν γὰρ πόλεμόν τε κακὸν καὶ δῆριν ὀφέλλει,

σχετλίη· οὔτις τήν γε φιλεῖ βροτός, ἀλλ᾽ ὑπ᾽ ἀνάγκης

ἀθανάτων βουλῆισιν Ἔριν τιμῶσι βαρεῖαν.

τὴν δ᾽ ἑτέρην προτέρην μὲν ἐγείνατο Νὺξ ἐρεβεννή,

θῆκε δέ μιν Κρονίδης ὑψίζυγος, αἰθέρι ναίων,

γαίης τ᾽ ἐν ῥίζηισι, καὶ ἀνδράσι πολλὸν ἀμείνω·

ἥτε καὶ ἀπάλαμόν περ ὅμως ἐπὶ ἔργον ἔγειρεν.

εἰς ἕτερον γάρ τίς τε ἰδὼν ἔργοιο χατίζων

πλούσιον, ὃς σπεύδει μὲν ἀρώμεναι ἠδὲ φυτεύειν

οἶκόν τ᾽ εὖ θέσθαι, ζηλοῖ δέ τε γείτονα γείτων

εἰς ἄφενος σπεύδοντ᾽· ἀγαθὴ δ᾽ Ἔρις ἥδε βροτοῖσιν.

καὶ κεραμεὺς κεραμεῖ κοτέει καὶ τέκτονι τέκτων,

καὶ πτωχὸς πτωχῶι φθονέει καὶ ἀοιδὸς ἀοιδῶι.

ὦ Πέρση, σὺ δὲ ταῦτα τεῶι ἐνικάτθεο θυμῶι,

μηδέ σ᾽ Ἔρις κακόχαρτος ἀπ᾽ ἔργου θυμὸν ἐρύκοι

νείκε᾽ ὀπιπεύοντ᾽ ἀγορῆς ἐπακουὸν ἐόντα.

ὤρη γάρ τ᾽ ὀλίγη πέλεται νεικέων τ᾽ ἀγορέων τε,

ὧιτινι μὴ βίος ἔνδον ἐπηετανὸς κατάκειται

ὡραῖος, τὸν γαῖα φέρει, Δημήτερος ἀκτήν.

τοῦ κε κορεσσάμενος νείκεα καὶ δῆριν ὀφέλλοις

κτήμασ᾽ ἐπ᾽ ἀλλοτρίοις· σοὶ δ᾽ οὐκέτι δεύτερον ἔσται

ὧδ᾽ ἔρδειν· ἀλλ᾽ αὖθι διακρινώμεθα νεῖκος

ἰθείηισι δίκηις, αἵ τ᾽ ἐκ Διός εἰσιν ἄρισται.

ἤδη μὲν γὰρ κλῆρον ἐδασσάμεθ᾽, ἀλλὰ τὰ πολλὰ

ἁρπάζων ἐφόρεις, μέγα κυδαίνων βασιλῆας

δωροφάγους, οἳ τήνδε δίκην ἐθέλουσι δίκασσαι·

νήπιοι, οὐδὲ ἴσασιν ὅσωι πλέον ἥμισυ παντός,

οὐδ᾽ ὅσον ἐν μαλάχηι τε καὶ ἀσφοδέλωι μέγ᾽ ὄνειαρ.

κρύψαντες γὰρ ἔχουσι θεοὶ βίον ἀνθρώποισιν·

ῥηιδίως γάρ κεν καὶ ἐπ᾽ ἤματι ἐργάσσαιο,

ὥστε σε κεἰς ἐνιαυτὸν ἔχειν καὶ ἀεργὸν ἐόντα·

αἶψά κε πηδάλιον μὲν ὑπὲρ καπνοῦ καταθεῖο,

ἔργα βοῶν δ᾽ ἀπόλοιτο καὶ ἡμιόνων ταλαεργῶν.

ἀλλὰ Ζεὺς ἔκρυψε, χολωσάμενος φρεσὶν ἧισιν,

ὅττι μιν ἐξαπάτησε Προμηθεὺς ἀγκυλομήτης.

τοὔνεκ᾽ ἄρ᾽ ἀνθρώποισιν ἐμήσατο κήδεα λυγρά·

κρύψε δὲ πῦρ· τὸ μὲν αὖτις ἐὺς πάις Ἰαπετοῖο

ἔκλεψ᾽ ἀνθρώποισι Διὸς πάρα μητιόεντος

ἐν κοίλωι νάρθηκι λαθὼν Δία τερπικέραυνον.

τὸν δὲ χολωσάμενος προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύς·

<Ἰαπετιονίδη, πάντων πέρι μήδεα εἰδώς,

χαίρεις πῦρ κλέψας καὶ ἐμὰς φρένας ἠπεροπεύσας,

σοί τ᾽ αὐτῶι μέγα πῆμα καὶ ἀνδράσιν ἐσσομένοισιν.

τοῖς δ᾽ ἐγὼ ἀντὶ πυρὸς δώσω κακόν, ὧι κεν ἅπαντες

τέρπωνται κατὰ θυμὸν, ἑὸν κακὸν ἀμφαγαπῶντες.>

ὣς ἔφατ᾽, ἐκ δ᾽ ἐγέλασσε πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε.

Ἥφαιστον δ᾽ ἐκέλευσε περικλυτὸν ὅττι τάχιστα

γαῖαν ὕδει φύρειν, ἐν δ᾽ ἀνθρώπου θέμεν αὐδὴν

καὶ σθένος, ἀθανάτηις δὲ θεῆις εἰς ὦπα ἐίσκειν,

παρθενικῆς καλὸν εἶδος ἐπήρατον· αὐτὰρ Ἀθήνην

ἔργα διδασκῆσαι, πολυδαίδαλον ἱστὸν ὑφαίνειν·

καὶ χάριν ἀμφιχέαι κεφαλῆι χρυσέην Ἀφροδίτην

καὶ πόθον ἀργαλέον καὶ γυιοβόρους μελεδώνας·

ἐν δὲ θέμεν κύνεόν τε νόον καὶ ἐπίκλοπον ἦθος

Ἑρμείην ἤνωγε, διάκτορον Ἀργειφόντην.

ὣς ἔφαθ᾽· οἱ δ᾽ ἐπίθοντο Διὶ Κρονίωνι ἄνακτι.

αὐτίκα δ᾽ ἐκ γαίης πλάσσε κλυτὸς Ἀμφιγυήεις

παρθένωι αἰδοίηι ἴκελον Κρονίδεω διὰ βουλάς·

ζῶσε δὲ καὶ κόσμησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·

ἀμφὶ δέ οἱ Χάριτές τε θεαὶ καὶ πότνια Πειθὼ

ὅρμους χρυσείους ἔθεσαν χροΐ, ἀμφὶ δὲ τήν γε

Ὧραι καλλίκομοι στέφον ἄνθεσιν εἰαρινοῖσιν·

πάντα δέ οἱ χροῒ κόσμον ἐφήρμοσε Παλλὰς Ἀθήνη.

ἐν δ᾽ ἄρα οἱ στήθεσσι διάκτορος Ἀργειφόντης

ψεύδεά θ᾽ αἱμυλίους τε λόγους καὶ ἐπίκλοπον ἦθος

τεῦξε Διὸς βουλῆισι βαρυκτύπου· ἐν δ᾽ ἄρα φωνὴν

θῆκε θεῶν κῆρυξ, ὀνόμηνε δὲ τήνδε γυναῖκα

Πανδώρην, ὅτι πάντες Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχοντες

δῶρον ἐδώρησαν, πῆμ᾽ ἀνδράσιν ἀλφηστῆισιν.

αὐτὴρ ἐπεὶ δόλον αἰπὺν ἀμήχανον ἐξετέλεσσεν,

εἰς Ἐπιμηθέα πέμπε πατὴρ κλυτὸν Ἀργειφόντην

δῶρον ἄγοντα, θεῶν ταχὺν ἄγγελον· οὐδ᾽ Ἐπιμηθεὺς

ἐφράσαθ᾽, ὥς οἱ ἔειπε Προμηθεὺς μή ποτε δῶρον

δέξασθαι πὰρ Ζηνὸς Ὀλυμπίου, ἀλλ᾽ ἀποπέμπειν

ἐξοπίσω, μή πού τι κακὸν θνητοῖσι γένηται.

αὐτὰρ ὁ δεξάμενος, ὅτε δὴ κακὸν εἶχ᾽, ἐνόησεν.

πρὶν μὲν γὰρ ζώεσκον ἐπὶ χθονὶ φῦλ᾽ ἀνθρώπων

νόσφιν ἄτερ τε κακῶν καὶ ἄτερ χαλεποῖο πόνοιο

νούσων τ᾽ ἀργαλέων, αἵ τ᾽ ἀνδράσι Κῆρας ἔδωκαν.

αἶψα γὰρ ἐν κακότητι βροτοὶ καταγηράσκουσιν.

ἀλλὰ γυνὴ χείρεσσι πίθου μέγα πῶμ᾽ ἀφελοῦσα

ἐσκέδασ᾽· ἀνθρώποισι δ᾽ ἐμήσατο κήδεα λυγρά.

μούνη δ᾽ αὐτόθι Ἐλπὶς ἐν ἀρρήκτοισι δόμοισιν

ἔνδον ἔμιμνε πίθου ὑπὸ χείλεσιν, οὐδὲ θύραζε

ἐξέπτη· πρόσθεν γὰρ ἐπέλλαβε πῶμα πίθοιο

αἰγιόχου βουλῆισι Διὸς νεφεληγερέταο.

ἄλλα δὲ μυρία λυγρὰ κατ᾽ ἀνθρώπους ἀλάληται·

πλείη μὲν γὰρ γαῖα κακῶν, πλείη δὲ θάλασσα·

νοῦσοι δ᾽ ἀνθρώποισιν ἐφ᾽ ἡμέρηι, αἱ δ᾽ ἐπὶ νυκτὶ

αὐτόματοι φοιτῶσι κακὰ θνητοῖσι φέρουσαι

σιγῆι, ἐπεὶ φωνὴν ἐξείλετο μητίετα Ζεύς.

οὕτως οὔ τί πη ἔστι Διὸς νόον ἐξαλέασθαι.

εἰ δ᾽ ἐθέλεις, ἕτερόν τοι ἐγὼ λόγον ἐκκορυφώσω

εὖ καὶ ἐπισταμένως, σὺ δ᾽ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῆισιν.

ὡς ὁμόθεν γεγάασι θεοὶ θνητοί τ᾽ ἄνθρωποι.

χρύσεον μὲν πρώτιστα γένος μερόπων ἀνθρώπων

ἀθάνατοι ποίησαν Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχοντες.

οἱ μὲν ἐπὶ Κρόνου ἦσαν, ὅτ᾽ οὐρανῶι ἐμβασίλευεν·

ὥστε θεοὶ δ᾽ ἔζωον ἀκηδέα θυμὸν ἔχοντες,

νόσφιν ἄτερ τε πόνων καὶ ὀιζύος· οὐδέ τι δειλὸν

γῆρας ἐπῆν, αἰεὶ δὲ πόδας καὶ χεῖρας ὁμοῖοι

τέρποντ᾽ ἐν θαλίηισι κακῶν ἔκτοσθεν ἁπάντων·

θνῆισκον δ᾽ ὥσθ᾽ ὕπνωι δεδμημένοι· ἐσθλὰ δὲ πάντα

τοῖσιν ἔην· καρπὸν δ᾽ ἔφερε ζείδωρος ἄρουρα

αὐτομάτη πολλόν τε καὶ ἄφθονον· οἱ δ᾽ ἐθελημοὶ

ἥσυχοι ἔργ᾽ ἐνέμοντο σὺν ἐσθλοῖσιν πολέεσσιν.

ἀφνειοὶ μήλοισι, φίλοι μακάρεσσι θεοῖσιν.

αὐτὰρ ἐπεὶ δὴ τοῦτο γένος κατὰ γαῖ᾽ ἐκάλυψε,

τοὶ μὲν δαίμονές εἰσι Διὸς μεγάλου διὰ βουλὰς

ἐσθλοί, ἐπιχθόνιοι, φύλακες θνητῶν ἀνθρώπων,

οἵ ῥα φυλάσσουσίν τε δίκας καὶ σχέτλια ἔργα

ἠέρα ἑσσάμενοι, πάντη φοιτῶντες ἐπ᾽ αἶαν,

πλουτοδόται· καὶ τοῦτο γέρας βασιλήιον ἔσχον.

δεύτερον αὖτε γένος πολὺ χειρότερον μετόπισθεν

ἀργύρεον ποίησαν Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχοντες,

χρυσέωι οὔτε φυὴν ἐναλίγκιον οὔτε νόημα.

ἀλλ᾽ ἑκατὸν μὲν παῖς ἔτεα παρὰ μητέρι κεδνῆι

ἐτρέφετ᾽ ἀτάλλων μέγα νήπιος ὧι ἐνὶ οἴκωι.

ἀλλ᾽ ὅτ᾽ ἄρ᾽ ἡβήσαι τε καὶ ἥβης μέτρον ἵκοιτο,

παυρίδιον ζώεσκον ἐπὶ χρόνον, ἄλγε᾽ ἔχοντες

ἀφραδίηις· ὕβριν γὰρ ἀτάσθαλον οὐκ ἐδύναντο

ἀλλήλων ἀπέχειν, οὐδ᾽ ἀθανάτους θεραπεύειν

ἤθελον οὐδ᾽ ἔρδειν μακάρων ἱεροῖς ἐπὶ βωμοῖς,

ἣ θέμις ἀνθρώποις κατὰ ἤθεα. τοὺς μὲν ἔπειτα

Ζεὺς Κρονίδης ἔκρυψε χολούμενος, οὕνεκα τιμὰς

οὐκ ἔδιδον μακάρεσσι θεοῖς, οἳ Ὄλυμπον ἔχουσιν.

αὐτὰρ ἐπεὶ καὶ τοῦτο γένος κατὰ γαῖ᾽ ἐκάλυψε,

τοὶ μὲν ὑποχθόνιοι μάκαρες θνητοῖς καλέονται,

δεύτεροι, ἀλλ᾽ ἔμπης τιμὴ καὶ τοῖσιν ὀπηδεῖ.

Ζεὺς δὲ πατὴρ τρίτον ἄλλο γένος μερόπων ἀνθρώπων

χάλκειον ποίησ᾽, οὐκ ἀργυρέωι οὐδὲν ὁμοῖον,

ἐκ μελιᾶν, δεινόν τε καὶ ὄβριμον· οἷσιν Ἄρηος

ἔργ᾽ ἔμελεν στονόεντα καὶ ὕβριες· οὐδέ τι σῖτον

ἤσθιον, ἀλλ᾽ ἀδάμαντος ἔχον κρατερόφρονα θυμόν·

ἄπλαστοι· μεγάλη δὲ βίη καὶ χεῖρες ἄαπτοι

ἐξ ὤμων ἐπέφυκον ἐπὶ στιβαροῖσι μέλεσσιν.

τῶν δ᾽ ἦν χάλκεα μὲν τεύχεα, χάλκεοι δέ τε οἶκοι,

χαλκῶι δ᾽ εἰργάζοντο· μέλας δ᾽ οὐκ ἔσκε σίδηρος.

καὶ τοὶ μὲν χείρεσσιν ὕπο σφετέρηισι δαμέντες

βῆσαν ἐς εὐρώεντα δόμον κρυεροῦ Ἀίδαο

νώνυμνοι· θάνατος δὲ καὶ ἐκπάγλους περ ἐόντας

εἷλε μέλας, λαμπρὸν δ᾽ ἔλιπον φάος ἠελίοιο.

αὐτὰρ ἐπεὶ καὶ τοῦτο γένος κατὰ γαῖ᾽ ἐκάλυψεν,

αὖτις ἔτ᾽ ἄλλο τέταρτον ἐπὶ χθονὶ πουλυβοτείρηι

Ζεὺς Κρονίδης ποίησε, δικαιότερον καὶ ἄρειον,

ἀνδρῶν ἡρώων θεῖον γένος, οἳ καλέονται

ἡμίθεοι, προτέρη γενεὴ κατ᾽ ἀπείρονα γαῖαν.

καὶ τοὺς μὲν πόλεμός τε κακὸς καὶ φύλοπις αἰνὴ

τοὺς μὲν ὑφ᾽ ἑπταπύλωι Θήβηι, Καδμηίδι γαίηι,

ὤλεσε μαρναμένους μήλων ἕνεκ᾽ Οἰδιπόδαο,

τοὺς δὲ καὶ ἐν νήεσσιν ὑπὲρ μέγα λαῖτμα θαλάσσης

ἐς Τροίην ἀγαγὼν Ἑλένης ἕνεκ᾽ ἠυκόμοιο.

ἔνθ᾽ ἦ τοι τοὺς μὲν θανάτου τέλος ἀμφεκάλυψε,

τοῖς δὲ δίχ᾽ ἀνθρώπων βίοτον καὶ ἤθε᾽ ὀπάσσας

Ζεὺς Κρονίδης κατένασσε πατὴρ ἐς πείρατα γαίης,

[τηλοῦ ἀπ᾽ ἀθανάτων· τοῖσιν Κρόνος ἐμβασιλεύει.]

καὶ τοὶ μὲν ναίουσιν ἀκηδέα θυμὸν ἔχοντες

ἐν μακάρων νήσοισι παρ᾽ Ὠκεανὸν βαθυδίνην·

ὄλβιοι ἥρωες, τοῖσιν μελιηδέα καρπὸν

τρὶς ἔτεος θάλλοντα φέρει ζείδωρος ἄρουρα.

μηκέτ᾽ ἔπειτ᾽ ὤφελλον ἐγὼ πέμπτοισι μετεῖναι

ἀνδράσιν, ἀλλ᾽ ἢ πρόσθε θανεῖν ἢ ἔπειτα γενέσθαι.

νῦν γὰρ δὴ γένος ἐστὶ σιδήρεον· οὐδέ ποτ᾽ ἦμαρ

παύσονται καμάτου καὶ ὀιζύος, οὐδέ τι νύκτωρ

φθειρόμενοι· χαλεπὰς δὲ θεοὶ δώσουσι μερίμνας.

ἀλλ᾽ ἔμπης καὶ τοῖσι μεμείξεται ἐσθλὰ κακοῖσιν.

Ζεὺς δ᾽ ὀλέσει καὶ τοῦτο γένος μερόπων ἀνθρώπων,

εὖτ᾽ ἂν γεινόμενοι πολιοκρόταφοι τελέθωσιν.

οὐδὲ πατὴρ παίδεσσιν ὁμοίιος οὐδέ τι παῖδες,

οὐδὲ ξεῖνος ξεινοδόκωι καὶ ἑταῖρος ἑταίρωι,

οὐδὲ κασίγνητος φίλος ἔσσεται, ὡς τὸ πάρος περ.

αἶψα δὲ γηράσκοντας ἀτιμήσουσι τοκῆας·

μέμψονται δ᾽ ἄρα τοὺς χαλεποῖς βάζοντες ἔπεσσι,

σχέτλιοι, οὐδὲ θεῶν ὄπιν εἰδότες· οὐδέ κεν οἵ γε

γηράντεσσι τοκεῦσιν ἀπὸ θρεπτήρια δοῖεν

χειροδίκαι· ἕτερος δ᾽ ἑτέρου πόλιν ἐξαλαπάξει.

οὐδέ τις εὐόρκου χάρις ἔσσεται οὔτε δικαίου

οὔτ᾽ ἀγαθοῦ, μᾶλλον δὲ κακῶν ῥεκτῆρα καὶ ὕβριν

ἀνέρα τιμήσουσι· δίκη δ᾽ ἐν χερσί, καὶ αἰδὼς

οὐκ ἔσται· βλάψει δ᾽ ὁ κακὸς τὸν ἀρείονα φῶτα

μύθοισιν σκολιοῖς ἐνέπων, ἐπὶ δ᾽ ὅρκον ὀμεῖται.

ζῆλος δ᾽ ἀνθρώποισιν ὀιζυροῖσιν ἅπασι

δυσκέλαδος κακόχαρτος ὁμαρτήσει, στυγερώπης.

καὶ τότε δὴ πρὸς Ὄλυμπον ἀπὸ χθονὸς εὐρυοδείης

λευκοῖσιν φάρεσσι καλυψαμένω χρόα καλὸν

ἀθανάτων μετὰ φῦλον ἴτον προλιπόντ᾽ ἀνθρώπους

Αἰδὼς καὶ Νέμεσις· τὰ δὲ λείψεται ἄλγεα λυγρὰ

θνητοῖς ἀνθρώποισι, κακοῦ δ᾽ οὐκ ἔσσεται ἀλκή.

νῦν δ᾽ αἶνον βασιλεῦσιν ἐρέω φρονέουσι καὶ αὐτοῖς·

ὧδ᾽ ἴρηξ προσέειπεν ἀηδόνα ποικιλόδειρον

ὕψι μάλ᾽ ἐν νεφέεσσι φέρων, ὀνύχεσσι μεμαρπώς·

ἡ δ᾽ ἐλεόν, γναμπτοῖσι πεπαρμένη ἀμφ᾽ ὀνύχεσσι,

μύρετο· τὴν ὅ γ᾽ ἐπικρατέως πρὸς μῦθον ἔειπεν·

<δαιμονίη, τί λέληκας; ἔχει νύ σε πολλὸν ἀρείων·

τῆι δ᾽ εἶς, ἧι σ᾽ ἂν ἐγώ περ ἄγω καὶ ἀοιδὸν ἐοῦσαν·

δεῖπνον δ᾽, αἴ κ᾽ ἐθέλω, ποιήσομαι ἠὲ μεθήσω.

ἄφρων δ᾽, ὅς κ᾽ ἐθέληι πρὸς κρείσσονας ἀντιφερίζειν·

νίκης τε στέρεται πρός τ᾽ αἴσχεσιν ἄλγεα πάσχει.>

ὣς ἔφατ᾽ ὠκυπέτης ἴρηξ, τανυσίπτερος ὄρνις.

ὦ Πέρση, σὺ δ᾽ ἄκουε Δίκης, μηδ᾽ ὕβριν ὄφελλε·

ὕβρις γάρ τε κακὴ δειλῶι βροτῶι· οὐδὲ μὲν ἐσθλὸς

ῥηιδίως φερέμεν δύναται, βαρύθει δέ θ᾽ ὑπ᾽ αὐτῆς

ἐγκύρσας ἄτηισιν· ὁδὸς δ᾽ ἑτέρηφι παρελθεῖν

κρείσσων ἐς τὰ δίκαια· Δίκη δ᾽ ὑπὲρ ὕβριος ἴσχει

ἐς τέλος ἐξελθοῦσα· παθὼν δέ τε νήπιος ἔγνω.

αὐτίκα γὰρ τρέχει Ὅρκος ἅμα σκολιῆισι δίκηισιν.

τῆς δὲ Δίκης ῥόθος ἑλκομένης, ἧι κ᾽ ἄνδρες ἄγωσι

δωροφάγοι, σκολιῆις δὲ δίκηις κρίνωσι θέμιστας.

ἡ δ᾽ ἕπεται κλαίουσα πόλιν καὶ ἤθεα λαῶν,

ἠέρα ἑσσαμένη, κακὸν ἀνθρώποισι φέρουσα,

οἵ τέ μιν ἐξελάσωσι καὶ οὐκ ἰθεῖαν ἔνειμαν.

οἳ δὲ δίκας ξείνοισι καὶ ἐνδήμοισι διδοῦσιν

ἰθείας καὶ μή τι παρεκβαίνουσι δικαίου,

τοῖσι τέθηλε πόλις, λαοὶ δ᾽ ἀνθεῦσιν ἐν αὐτῆι·

Εἰρήνη δ᾽ ἀνὰ γῆν κουροτρόφος, οὐδέ ποτ᾽ αὐτοῖς

ἀργαλέον πόλεμον τεκμαίρεται εὐρύοπα Ζεύς·

οὐδέ ποτ᾽ ἰθυδίκηισι μετ᾽ ἀνδράσι Λιμὸς ὀπηδεῖ

οὐδ᾽ Ἄτη, θαλίηις δὲ μεμηλότα ἔργα νέμονται.

τοῖσι φέρει μὲν γαῖα πολὺν βίον, οὔρεσι δὲ δρῦς

ἄκρη μέν τε φέρει βαλάνους, μέσση δὲ μελίσσας·

εἰροπόκοι δ᾽ ὄιες μαλλοῖς καταβεβρίθασιν·

τίκτουσιν δὲ γυναῖκες ἐοικότα τέκνα γονεῦσιν·

θάλλουσιν δ᾽ ἀγαθοῖσι διαμπερές· οὐδ᾽ ἐπὶ νηῶν

νίσονται, καρπὸν δὲ φέρει ζείδωρος ἄρουρα.

οἷς δ᾽ ὕβρις τε μέμηλε κακὴ καὶ σχέτλια ἔργα,

τοῖς δὲ δίκην Κρονίδης τεκμαίρεται εὐρύοπα Ζεύς.

πολλάκι καὶ ξύμπασα πόλις κακοῦ ἀνδρὸς ἀπηύρα,

ὅς τις ἀλιτραίνηι καὶ ἀτάσθαλα μηχανάαται.

τοῖσιν δ᾽ οὐρανόθεν μέγ᾽ ἐπήγαγε πῆμα Κρονίων,

λιμὸν ὁμοῦ καὶ λοιμόν· ἀποφθινύθουσι δὲ λαοί·

οὐδὲ γυναῖκες τίκτουσιν, μινύθουσι δὲ οἶκοι

Ζηνὸς φραδμοσύνηισιν Ὀλυμπίου· ἄλλοτε δ᾽ αὖτε

ἢ τῶν γε στρατὸν εὐρὺν ἀπώλεσεν ἢ ὅ γε τεῖχος

ἢ νέας ἐν πόντωι Κρονίδης ἀποτείνυται αὐτῶν.

ὦ βασιλῆς, ὑμεῖς δὲ καταφράζεσθε καὶ αὐτοὶ

τήνδε δίκην· ἐγγὺς γὰρ ἐν ἀνθρώποισιν ἐόντες

ἀθάνατοι φράζονται, ὅσοι σκολιῆισι δίκηισιν

ἀλλήλους τρίβουσι θεῶν ὄπιν οὐκ ἀλέγοντες.

τρὶς γὰρ μύριοί εἰσιν ἐπὶ χθονὶ πουλυβοτείρηι

ἀθάνατοι Ζηνὸς φύλακες θνητῶν ἀνθρώπων·

οἵ ῥα φυλάσσουσίν τε δίκας καὶ σχέτλια ἔργα

ἠέρα ἑσσάμενοι, πάντη φοιτῶντες ἐπ᾽ αἶαν.

ἡ δέ τε παρθένος ἐστὶ Δίκη, Διὸς ἐκγεγαυῖα,

κυδρή τ᾽ αἰδοίη τε θεοῖς, οἳ Ὄλυμπον ἔχουσιν.

καί ῥ᾽ ὁπότ᾽ ἄν τίς μιν βλάπτηι σκολιῶς ὀνοτάζων,

αὐτίκα πὰρ Διὶ πατρὶ καθεζομένη Κρονίωνι

γηρύετ᾽ ἀνθρώπων ἄδικον νόον, ὄφρ᾽ ἀποτείσηι

δῆμος ἀτασθαλίας βασιλέων, οἳ λυγρὰ νοεῦντες

ἄλληι παρκλίνωσι δίκας σκολιῶς ἐνέποντες.

ταῦτα φυλασσόμενοι, βασιλῆς, ἰθύνετε μύθους

δωροφάγοι, σκολιῶν δὲ δικέων ἐπὶ πάγχυ λάθεσθε.

οἷ τ αὐτῶι κακὰ τεύχει ἀνὴρ ἄλλωι κακὰ τεύχων,

ἡ δὲ κακὴ βουλὴ τῶι βουλεύσαντι κακίστη.

πάντα ἰδὼν Διὸς ὀφθαλμὸς καὶ πάντα νοήσας

καί νυ τάδ᾽, αἴ κ᾽ ἐθέληισ᾽, ἐπιδέρκεται, οὐδέ ἑ λήθει,

οἵην δὴ καὶ τήνδε δίκην πόλις ἐντὸς ἐέργει.

νῦν δὴ ἐγὼ μήτ᾽ αὐτὸς ἐν ἀνθρώποισι δίκαιος

εἴην μήτ᾽ ἐμὸς υἱός, ἐπεὶ κακὸν ἄνδρα δίκαιον

ἔμμεναι, εἰ μείζω γε δίκην ἀδικώτερος ἕξει·

ἀλλὰ τά γ᾽ οὔ πω ἔολπα τελεῖν Δία μητιόεντα.

ὦ Πέρση, σὺ δὲ ταῦτα μετὰ φρεσὶ βάλλεο σῆισι,

καὶ νυ Δίκης ἐπάκουε, βίης δ᾽ ἐπιλήθεο πάμπαν.

τόνδε γὰρ ἀνθρώποισι νόμον διέταξε Κρονίων,

ἰχθύσι μὲν καὶ θηρσὶ καὶ οἰωνοῖς πετεηνοῖς

ἐσθέμεν ἀλλήλους, ἐπεὶ οὐ δίκη ἐστὶ μετ᾽ αὐτοῖς·

ἀνθρώποισι δ᾽ ἔδωκε δίκην, ἣ πολλὸν ἀρίστη

γίγνεται· εἰ γάρ τίς κ᾽ ἐθέληι τὰ δίκαι᾽ ἀγορεῦσαι

γιγνώσκων, τῶι μέν τ᾽ ὄλβον διδοῖ εὐρύοπα Ζεύς·

ὃς δέ κε μαρτυρίηισιν ἑκὼν ἐπίορκον ὀμόσσας

ψεύσεται, ἐν δὲ Δίκην βλάψας νήκεστον ἀασθῆι,

τοῦ δέ τ᾽ ἀμαυροτέρη γενεὴ μετόπισθε λέλειπται·

ἀνδρὸς δ᾽ εὐόρκου γενεὴ μετόπισθεν ἀμείνων.

σοὶ δ᾽ ἐγὼ ἐσθλὰ νοέων ἐρέω, μέγα νήπιε Πέρση.

τὴν μέν τοι κακότητα καὶ ἰλαδόν ἐστιν ἑλέσθαι

ῥηιδίως· λείη μὲν ὁδός, μάλα δ᾽ ἐγγύθι ναίει·

τῆς δ᾽ ἀρετῆς ἱδρῶτα θεοὶ προπάροιθεν ἔθηκαν

ἀθάνατοι· μακρὸς δὲ καὶ ὄρθιος οἶμος ἐς αὐτὴν

καὶ τρηχὺς τὸ πρῶτον· ἐπὴν δ᾽ εἰς ἄκρον ἵκηται,

ῥηιδίη δὴ ἔπειτα πέλει, χαλεπή περ ἐοῦσα.

οὗτος μὲν πανάριστος, ὃς αὐτὸς πάντα νοήσει,

φρασσάμενος, τά κ᾽ ἔπειτα καὶ ἐς τέλος ἦισιν ἀμείνω·

ἐσθλὸς δ᾽ αὖ καὶ κεῖνος, ὃς εὖ εἰπόντι πίθηται·

ὃς δέ κε μήτ᾽ αὐτὸς νοέηι μήτ᾽ ἄλλου ἀκούων

ἐν θυμῶι βάλληται, ὁ δ᾽ αὖτ᾽ ἀχρήιος ἀνήρ.

ἀλλὰ σύ γ᾽ ἡμετέρης μεμνημένος αἰὲν ἐφετμῆς

ἐργάζευ, Πέρση, δῖον γένος, ὄφρα σε Λιμὸς

ἐχθαίρηι, φιλέηι δέ σ᾽ ἐυστέφανος Δημήτηρ

αἰδοίη, βιότου δὲ τεὴν πιμπλῆισι καλιήν·

Λιμὸς γάρ τοι πάμπαν ἀεργῶι σύμφορος ἀνδρί.

τῶι δὲ θεοὶ νεμεσῶσι καὶ ἀνέρες, ὅς κεν ἀεργὸς

ζώηι, κηφήνεσσι κοθούροις εἴκελος ὀργήν,

οἵ τε μελισσάων κάματον τρύχουσιν ἀεργοὶ

ἔσθοντες· σοὶ δ᾽ ἔργα φίλ᾽ ἔστω μέτρια κοσμεῖν,

ὥς κέ τοι ὡραίου βιότου πλήθωσι καλιαί.

ἐξ ἔργων δ᾽ ἄνδρες πολύμηλοί τ᾽ ἀφνειοί τε·

καὶ ἐργαζόμενοι πολὺ φίλτεροι ἀθανάτοισιν.

ἔσσεαι ἠδὲ βροτοῖς· μάλα γὰρ στυγέουσιν ἀεργούς.

ἔργον δ᾽ οὐδὲν ὄνειδος, ἀεργίη δέ τ᾽ ὄνειδος·

εἰ δέ κε ἐργάζηι, τάχα σε ζηλώσει ἀεργὸς

πλουτεῦντα· πλούτωι δ᾽ ἀρετὴ καὶ κῦδος ὀπηδεῖ.

δαίμονι δ᾽ οἷος ἔησθα, τὸ ἐργάζεσθαι ἄμεινον,

εἴ κεν ἀπ᾽ ἀλλοτρίων κτεάνων ἀεσίφρονα θυμὸν

εἰς ἔργον τρέψας μελετᾶις βίου, ὥς σε κελεύω.

αἰδὼς δ᾽ οὐκ ἀγαθὴ κεχρημένον ἄνδρα κομίζει,

αἰδώς, ἥ τ᾽ ἄνδρας μέγα σίνεται ἠδ᾽ ὀνίνησιν·

αἰδώς τοι πρὸς ἀνολβίηι, θάρσος δὲ πρὸς ὄλβωι.

χρήματα δ᾽ οὐχ ἁρπακτά· θεόσδοτα πολλὸν ἀμείνω.

εἰ γάρ τις καὶ χερσὶ βίηι μέγαν ὄλβον ἕληται,

ἢ ὅ γ᾽ ἀπὸ γλώσσης ληίσσεται, οἷά τε πολλὰ

γίγνεται, εὖτ᾽ ἂν δὴ κέρδος νόον ἐξαπατήσηι

ἀνθρώπων, αἰδῶ δέ τ᾽ ἀναιδείη κατοπάζηι·

ῥεῖα δέ μιν μαυροῦσι θεοί, μινύθουσι δὲ οἶκον

ἀνέρι τῶι, παῦρον δέ τ᾽ ἐπὶ χρόνον ὄλβος ὀπηδεῖ.

ἶσον δ᾽ ὅς θ᾽ ἱκέτην ὅς τε ξεῖνον κακὸν ἔρξει,

ὅς τε κασιγνήτοιο ἑοῦ ἀνὰ δέμνια βαίνηι

κρυπταδίης εὐνῆς ἀλόχου, παρακαίρια ῥέζων,

ὅς τέ τευ ἀφραδίηις ἀλιταίνεται ὀρφανὰ τέκνα,

ὅς τε γονῆα γέροντα κακῶι ἐπὶ γήραος οὐδῶι

νεικείηι χαλεποῖσι καθαπτόμενος ἐπέεσσιν·

τῶι δ᾽ ἦ τοι Ζεὺς αὐτὸς ἀγαίεται, ἐς δὲ τελευτὴν

ἔργων ἀντ᾽ ἀδίκων χαλεπὴν ἐπέθηκεν ἀμοιβήν.

ἀλλὰ σὺ τῶν μὲν πάμπαν ἔεργ᾽ ἀεσίφρονα θυμόν.

κὰδ δύναμιν δ᾽ ἔρδειν ἱέρ᾽ ἀθανάτοισι θεοῖσιν

ἁγνῶς καὶ καθαρῶς, ἐπὶ δ᾽ ἀγλαὰ μηρία καίειν·

ἄλλοτε δὲ σπονδῆισι θύεσσί τε ἱλάσκεσθαι,

ἠμὲν ὅτ᾽ εὐνάζηι καὶ ὅτ᾽ ἂν φάος ἱερὸν ἔλθηι,

ὥς κέ τοι ἵλαον κραδίην καὶ θυμὸν ἔχωσιν,

ὄφρ᾽ ἄλλων ὠνῆι κλῆρον, μὴ τὸν τεὸν ἄλλος.

τὸν φιλέοντ᾽ ἐπὶ δαῖτα καλεῖν, τὸν δ᾽ ἐχθρὸν ἐᾶσαι·

τὸν δὲ μάλιστα καλεῖν, ὅς τις σέθεν ἐγγύθι ναίει·

εἰ γάρ τοι καὶ χρῆμ᾽ ἐγχώριον ἄλλο γένηται,

γείτονες ἄζωστοι ἔκιον, ζώσαντο δὲ πηοί.

πῆμα κακὸς γείτων, ὅσσον τ᾽ ἀγαθὸς μέγ᾽ ὄνειαρ.

ἔμμορέ τοι τιμῆς, ὅς τ᾽ ἔμμορε γείτονος ἐσθλοῦ.

οὐδ᾽ ἂν βοῦς ἀπόλοιτ᾽, εἰ μὴ γείτων κακὸς εἴη.

εὖ μὲν μετρεῖσθαι παρὰ γείτονος, εὖ δ᾽ ἀποδοῦναι,

αὐτῶι τῶι μέτρωι, καὶ λώιον, αἴ κε δύνηαι,

ὡς ἂν χρηίζων καὶ ἐς ὕστερον ἄρκιον εὕρηις.

μὴ κακὰ κερδαίνειν· κακὰ κέρδεα ἶσ᾽ ἀάτηισιν.

τὸν φιλέοντα φιλεῖν, καὶ τῶι προσιόντι προσεῖναι.

καὶ δόμεν, ὅς κεν δῶι, καὶ μὴ δόμεν, ὅς κεν μὴ δῶι·

δώτηι μέν τις ἔδωκεν, ἀδώτηι δ᾽ οὔ τις ἔδωκεν.

δὼς ἀγαθή, ἅρπαξ δὲ κακή, θανάτοιο δότειρα.

ὃς μὲν γάρ κεν ἀνὴρ ἐθέλων, ὅ γε καὶ μέγα δοίη,

χαίρει τῶι δώρωι καὶ τέρπεται ὃν κατὰ θυμόν·

ὃς δέ κεν αὐτὸς ἕληται ἀναιδείηφι πιθήσας,

καί τε σμικρὸν ἐόν, τό γ᾽ ἐπάχνωσεν φίλον ἦτορ.

εἰ γάρ κεν καὶ σμικρὸν ἐπὶ σμικρῶι καταθεῖο

καὶ θαμὰ τοῦτ᾽ ἔρδοις, τάχα κεν μέγα καὶ τὸ γένοιτο.

ὃς δ᾽ ἐπ᾽ ἐόντι φέρει, ὃ δ᾽ ἀλέξεται αἴθοπα λιμόν·

οὐδὲ τό γ᾽ ἐν οἴκωι κατακείμενον ἀνέρα κήδει·

οἴκοι βέλτερον εἶναι, ἐπεὶ βλαβερὸν τὸ θύρηφιν.

ἐσθλὸν μὲν παρεόντος ἑλέσθαι, πῆμα δὲ θυμῶι

χρηίζειν ἀπεόντος, ἅ σε φράζεσθαι ἄνωγα.

ἀρχομένου δὲ πίθου καὶ λήγοντος κορέσασθαι,

μεσσόθι φείδεσθαι· δειλὴ δ᾽ ἐν πυθμένι φειδώ.

μισθὸς δ᾽ ἀνδρὶ φίλωι εἰρημένος ἄρκιος ἔστω·

καί τε κασιγνήτωι γελάσας ἐπὶ μάρτυρα θέσθαι.

πίστεις ἄρ τοι ὁμῶς καὶ ἀπιστίαι ὤλεσαν ἄνδρας.

μηδὲ γυνή σε νόον πυγοστόλος ἐξαπατάτω

αἱμύλα κωτίλλουσα, τεὴν διφῶσα καλιήν.

ὃς δὲ γυναικὶ πέποιθε, πέποιθ᾽ ὅ γε φηλήτηισιν.

μουνογενὴς δὲ πάις εἴη πατρώιον οἶκον

φερβέμεν· ὣς γὰρ πλοῦτος ἀέξεται ἐν μεγάροισιν.

γηραιὸς δὲ θάνοις ἕτερον παῖδ᾽ ἐγκαταλείπων.

ῥεῖα δέ κεν πλεόνεσσι πόροι Ζεὺς ἄσπετον ὄλβον.

πλείων μὲν πλεόνων μελέτη, μείζων δ᾽ ἐπιθήκη.

σοὶ δ᾽ εἰ πλούτου θυμὸς ἐέλδεται ἐν φρεσὶν ἧισιν,

ὧδ᾽ ἔρδειν, καὶ ἔργον ἐπ᾽ ἔργωι ἐργάζεσθαι.

Πληιάδων Ἀτλαγενέων ἐπιτελλομενάων

ἄρχεσθ᾽ ἀμήτου, ἀρότοιο δὲ δυσομενάων.

αἳ δή τοι νύκτας τε καὶ ἤματα τεσσαράκοντα

κεκρύφαται, αὖτις δὲ περιπλομένου ἐνιαυτοῦ

φαίνονται τὰ πρῶτα χαρασσομένοιο σιδήρου.

οὗτός τοι πεδίων πέλεται νόμος, οἵ τε θαλάσσης

ἐγγύθι ναιετάουσ᾽, οἵ τ᾽ ἄγκεα βησσήεντα,

πόντου κυμαίνοντος ἀπόπροθι, πίονα χῶρον

ναίουσιν· γυμνὸν σπείρειν, γυμνὸν δὲ βοωτεῖν,

γυμνὸν δ᾽ ἀμάειν, εἴ χ᾽ ὥρια πάντ᾽ ἐθέληισθα

ἔργα κομίζεσθαι Δημήτερος, ὥς τοι ἕκαστα

ὥρι᾽ ἀέξηται, μή πως τὰ μέταζε χατίζων

πτώσσηις ἀλλοτρίους οἴκους καὶ μηδὲν ἀνύσσηις.

ὡς καὶ νῦν ἐπ᾽ ἔμ᾽ ἦλθες· ἐγὼ δέ τοι οὐκ ἐπιδώσω

οὐδ᾽ ἐπιμετρήσω· ἐργάζευ, νήπιε Πέρση,

ἔργα, τά τ᾽ ἀνθρώποισι θεοὶ διετεκμήραντο,

μή ποτε σὺν παίδεσσι γυναικί τε θυμὸν ἀχεύων

ζητεύηις βίοτον κατὰ γείτονας, οἳ δ᾽ ἀμελῶσιν.

δὶς μὲν γὰρ καὶ τρὶς τάχα τεύξεαι· ἢν δ᾽ ἔτι λυπῆις,

χρῆμα μὲν οὐ πρήξεις, σὺ δ᾽ ἐτώσια πόλλ᾽ ἀγορεύσεις,

ἀχρεῖος δ᾽ ἔσται ἐπέων νομός. ἀλλά σ᾽ ἄνωγα

φράζεσθαι χρειῶν τε λύσιν λιμοῦ τ᾽ ἀλεωρήν.

οἶκον μὲν πρώτιστα γυναῖκά τε βοῦν τ᾽ ἀροτῆρα,

κτητήν, οὐ γαμετήν, ἥτις καὶ βουσὶν ἕποιτο,

χρήματα δ᾽ ἐν οἴκωι πάντ᾽ ἄρμενα ποιήσασθαι,

μὴ σὺ μὲν αἰτῆις ἄλλον, ὁ δ᾽ ἀρνῆται, σὺ δὲ τητᾶι,

ἡ δ᾽ ὥρη παραμείβηται, μινύθηι δὲ τὸ ἔργον.

μηδ᾽ ἀναβάλλεσθαι ἔς τ᾽ αὔριον ἔς τε ἔνηφιν·

οὐ γὰρ ἐτωσιοεργὸς ἀνὴρ πίμπλησι καλιὴν

οὐδ᾽ ἀναβαλλόμενος· μελέτη δὲ τὸ ἔργον ὀφέλλει·

αἰεὶ δ᾽ ἀμβολιεργὸς ἀνὴρ ἄτηισι παλαίει.

ἦμος δὴ λήγει μένος ὀξέος ἠελίοιο

καύματος ἰδαλίμου, μετοπωρινὸν ὀμβρήσαντος

Ζηνὸς ἐρισθενέος, μετὰ δὲ τρέπεται βρότεος χρὼς

πολλὸν ἐλαφρότερος· δὴ γὰρ τότε Σείριος ἀστὴρ

βαιὸν ὑπὲρ κεφαλῆς κηριτρεφέων ἀνθρώπων

ἔρχεται ἠμάτιος, πλεῖον δέ τε νυκτὸς ἐπαυρεῖ·

τῆμος ἀδηκτοτάτη πέλεται τμηθεῖσα σιδήρωι

ὕλη, φύλλα δ᾽ ἔραζε χέει, πτόρθοιό τε λήγει·

τῆμος ἄρ᾽ ὑλοτομεῖν μεμνημένος ὥρια ἔργα.

ὄλμον μὲν τριπόδην τάμνειν, ὕπερον δὲ τρίπηχυν,

ἄξονα δ᾽ ἑπταπόδην· μάλα γάρ νύ τοι ἄρμενον οὕτω·

εἰ δέ κεν ὀκταπόδην, ἀπὸ καὶ σφῦράν κε τάμοιο.

τρισπίθαμον δ᾽ ἄψιν τάμνειν δεκαδώρωι ἀμάξηι.

πόλλ᾽ ἐπικαμπύλα κᾶλα· φέρειν δὲ γύην, ὅτ᾽ ἂν εὕρηις,

ἐς οἶκον, κατ᾽ ὄρος διζήμενος ἢ κατ᾽ ἄρουραν,

πρίνινον· ὃς γὰρ βουσὶν ἀροῦν ὀχυρώτατός ἐστιν,

εὖτ᾽ ἂν Ἀθηναίης δμῶιος ἐν ἐλύματι πήξας

γόμφοισιν πελάσας προσαρήρεται ἱστοβοῆι.

δοιὰ δὲ θέσθαι ἄροτρα, πονησάμενος κατὰ οἶκον,

αὐτόγυον καὶ πηκτόν, ἐπεὶ πολὺ λώιον οὕτω·

εἴ χ᾽ ἕτερον ἄξαις, ἕτερόν κ᾽ ἐπὶ βουσὶ βάλοιο.

δάφνης δ᾽ ἢ πτελέης ἀκιώτατοι ἱστοβοῆες,

δρυὸς ἔλυμα, πρίνου δὲ γύης· βόε δ᾽ ἐνναετήρω

ἄρσενε κεκτῆσθαι, τῶν γὰρ σθένος οὐκ ἀλαπαδνόν,

ἥβης μέτρον ἔχοντε· τὼ ἐργάζεσθαι ἀρίστω.

οὐκ ἂν τώ γ᾽ ἐρίσαντε ἐν αὔλακι κὰμ μὲν ἄροτρον

ἄξειαν, τὸ δὲ ἔργον ἐτώσιον αὖθι λίποιεν.

τοῖς δ᾽ ἅμα τεσσαρακονταετὴς αἰζηὸς ἕποιτο,

ἄρτον δειπνήσας τετράτρυφον, ὀκτάβλωμον,

ὃς κ᾽ ἔργου μελετῶν ἰθεῖάν κ᾽ αὔλακ᾽ ἐλαύνοι,

μηκέτι παπταίνων μεθ᾽ ὁμήλικας, ἀλλ᾽ ἐπὶ ἔργωι

θυμὸν ἔχων· τοῦ δ᾽ οὔ τι νεώτερος ἄλλος ἀμείνων

σπέρματα δάσσασθαι καὶ ἐπισπορίην ἀλέασθαι·

κουρότερος γὰρ ἀνὴρ μεθ᾽ ὁμήλικας ἐπτοίηται.

φράζεσθαι δ᾽, εὖτ᾽ ἂν γεράνου φωνὴν ἐπακούσηις

ὑψόθεν ἐκ νεφέων ἐνιαύσια κεκληγυίης,

ἥτ᾽ ἀρότοιό τε σῆμα φέρει καὶ χείματος ὥρην

δεικνύει ὀμβρηροῦ· κραδίην δ᾽ ἔδακ᾽ ἀνδρὸς ἀβούτεω·

δὴ τότε χορτάζειν ἕλικας βόας ἔνδον ἐόντας·

ῥηίδιον γὰρ ἔπος εἰπεῖν· <βόε δὸς καὶ ἄμαξαν>·

ῥηίδιον δ᾽ ἀπανήνασθαι· <πάρα ἔργα βόεσσιν>.

φησὶ δ᾽ ἀνὴρ φρένας ἀφνειὸς πήξασθαι ἄμαξαν·

νήπιος, οὐδὲ τὸ οἶδ᾽· ἑκατὸν δέ τε δούρατ᾽ ἀμάξης.

τῶν πρόσθεν μελέτην ἐχέμεν οἰκήια θέσθαι.

εὖτ᾽ ἂν δὲ πρώτιστ᾽ ἄροτος θνητοῖσι φανήηι,

δὴ τότ᾽ ἐφορμηθῆναι, ὁμῶς δμῶές τε καὶ αὐτὸς

αὔην καὶ διερὴν ἀρόων ἀρότοιο καθ᾽ ὥρην,

πρωὶ μάλα σπεύδων, ἵνα τοι πλήθωσιν ἄρουραι.

ἔαρι πολεῖν· θέρεος δὲ νεωμένη οὔ σ᾽ ἀπατήσει·

νειὸν δὲ σπείρειν ἔτι κουφίζουσαν ἄρουραν·

νειὸς ἀλεξιάρη παίδων εὐκηλήτειρα.

εὔχεσθαι δὲ Διὶ χθονίωι Δημήτερί θ᾽ ἁγνῆι,

ἐκτελέα βρίθειν Δημήτερος ἱερὸν ἀκτήν,

ἀρχόμενος τὰ πρῶτ᾽ ἀρότου, ὅτ᾽ ἂν ἄκρον ἐχέτλης

χειρὶ λαβὼν ὅρπηκα βοῶν ἐπὶ νῶτον ἵκηαι

ἔνδρυον ἑλκόντων μεσάβων. ὁ δὲ τυτθὸς ὄπισθε

δμῶιος ἔχων μακέλην πόνον ὀρνίθεσσι τιθείη

σπέρμα κατακρύπτων· ἐυθημοσύνη γὰρ ἀρίστη

θνητοῖς ἀνθρώποις, κακοθημοσύνη δὲ κακίστη.

ὧδέ κεν ἁδροσύνηι στάχυες νεύοιεν ἔραζε,

εἰ τέλος αὐτὸς ὄπισθεν Ὀλύμπιος ἐσθλὸν ὀπάζοι,

ἐκ δ᾽ ἀγγέων ἐλάσειας ἀράχνια· καί σε ἔολπα

γηθήσειν βιότου αἰρεύμενον ἔνδον ἐόντος·

εὐοχθέων δ᾽ ἵξεαι πολιὸν ἔαρ, οὐδὲ πρὸς ἄλλους

αὐγάσεαι· σέο δ᾽ ἄλλος ἀνὴρ κεχρημένος ἔσται.

εἰ δέ κεν ἠελίοιο τροπῆις ἀρόωις χθόνα δῖαν,

ἥμενος ἀμήσεις, ὀλίγον περὶ χειρὸς ἐέργων,

ἀντία δεσμεύων, κεκονιμένος, οὐ μάλα χαίρων,

οἴσεις δ᾽ ἐν φορμῶι· παῦροι δέ σε θηήσονται.

ἄλλοτε δ᾽ ἀλλοῖος Ζηνὸς νόος αἰγιόχοιο,

ἀργαλέος δ᾽ ἄνδρεσσι καταθνητοῖσι νοῆσαι.

εἰ δέ κεν ὄψ᾽ ἀρόσηις, τόδε κέν τοι φάρμακον εἴη·

ἦμος κόκκυξ κοκκύζει δρυὸς ἐν πετάλοισι

τὸ πρῶτον, τέρπει δὲ βροτοὺς ἐπ᾽ ἀπείρονα γαῖαν,

τῆμος Ζεὺς ὕοι τρίτωι ἤματι μηδ᾽ ἀπολήγοι,

μήτ᾽ ἄρ᾽ ὑπερβάλλων βοὸς ὁπλὴν μήτ᾽ ἀπολείπων·

οὕτω κ᾽ ὀψαρότης πρωιηρότηι ἰσοφαρίζοι.

ἐν θυμῶι δ᾽ εὖ πάντα φυλάσσεο· μηδέ σε λήθοι

μήτ᾽ ἔαρ γιγνόμενον πολιὸν μήθ᾽ ὥριος ὄμβρος.

πὰρ δ᾽ ἴθι χάλκειον θῶκον καὶ ἐπαλέα λέσχην

ὥρηι χειμερίηι, ὁπότε κρύος ἀνέρα ἔργων

ἰσχάνει, ἔνθα κ᾽ ἄοκνος ἀνὴρ μέγα οἶκον ὀφέλλοι·

μή σε κακοῦ χειμῶνος ἀμηχανίη καταμάρψηι

σὺν πενίη, λεπτῆι δὲ παχὺν πόδα χειρὶ πιέζηις.

πολλὰ δ᾽ ἀεργὸς ἀνήρ, κενεὴν ἐπὶ ἐλπίδα μίμνων,

χρηίζων βιότοιο, κακὰ προσελέξατο θυμῶι.

ἐλπὶς δ᾽ οὐκ ἀγαθὴ κεχρημένον ἄνδρα κομίζει,

ἥμενον ἐν λέσχηι, τῶι μὴ βίος ἄρκιος εἴη.

δείκνυε δὲ δμώεσσι θέρευς ἔτι μέσσου ἐόντος·

<οὐκ αἰεὶ θέρος ἐσσεῖται· ποιεῖσθε καλιάς>.

μῆνα δὲ Ληναιῶνα, κάκ᾽ ἤματα, βουδόρα πάντα,

τοῦτον ἀλεύασθαι, καὶ πηγάδας, αἵ τ᾽ ἐπὶ γαῖαν

πνεύσαντος Βορέαο δυσηλεγέες τελέθουσιν,

ὅς τε διὰ Θρήικης ἱπποτρόφου εὐρέι πόντωι

ἐμπνεύσας ὤρινε· μέμυκε δὲ γαῖα καὶ ὕλη·

πολλὰς δὲ δρῦς ὑψικόμους ἐλάτας τε παχείας

οὔρεος ἐν βήσσηις πιλνᾶι χθονὶ πουλυβοτείρηι

ἐμπίπτων, καὶ πᾶσα βοᾶι τότε νήριτος ὕλη·

θῆρες δὲ φρίσσουσ᾽, οὐρὰς δ᾽ ὑπὸ μέζε᾽ ἔθεντο,

τῶν καὶ λάχνηι δέρμα κατάσκιον· ἀλλά νυ καὶ τῶν

ψυχρὸς ἐὼν διάησι δασυστέρνων περ ἐόντων.

καί τε διὰ ῥινοῦ βοὸς ἔρχεται, οὐδέ μιν ἴσχει·

καί τε δι᾽ αἶγα ἄησι τανύτριχα· πώεα δ᾽ οὔ τι,

οὕνεκ᾽ ἐπηεταναὶ τρίχες αὐτῶν, οὐ διάησιν

ἲς ἀνέμου Βορέω· τροχαλὸν δὲ γέροντα τίθησιν.

καὶ διὰ παρθενικῆς ἁπαλόχροος οὐ διάησιν,

ἥ τε δόμων ἔντοσθε φίληι παρὰ μητέρι μίμνει

οὔ πω ἔργα ἰδυῖα πολυχρύσου Ἀφροδίτης·

εὖ τε λοεσσαμένη τέρενα χρόα καὶ λίπ᾽ ἐλαίωι

χρισαμένη μυχίη καταλέξεται ἔνδοθι οἴκου,

ἤματι χειμερίωι, ὅτ᾽ ἀνόστεος ὃν πόδα τένδει

ἔν τ᾽ ἀπύρωι οἴκωι καὶ ἤθεσι λευγαλέοισιν·

οὐδέ οἱ ἠέλιος δείκνυ νομὸν ὁρμηθῆναι,

ἀλλ᾽ ἐπὶ κυανέων ἀνδρῶν δῆμόν τε πόλιν τε

στρωφᾶται, βράδιον δὲ Πανελλήνεσσι φαείνει.

καὶ τότε δὴ κεραοὶ καὶ νήκεροι ὑληκοῖται

λυγρὸν μυλιόωντες ἀνὰ δρία βησσήεντα

φεύγουσιν· καὶ πᾶσιν ἐνὶ φρεσὶ τοῦτο μέμηλεν,

ὡς σκέπα μαιόμενοι πυκινοὺς κευθμῶνας ἔχωσι

καὶ γλάφυ πετρῆεν· τότε δὴ τρίποδι βροτῶι ἶσοι,

οὗ τ᾽ ἐπὶ νῶτα ἔαγε, κάρη δ᾽ εἰς οὖδας ὁρᾶται,

τῶι ἴκελοι φοιτῶσιν, ἀλευόμενοι νίφα λευκήν.

καὶ τότε ἕσσασθαι ἔρυμα χροός, ὥς σε κελεύω,

χλαῖνάν τε μαλακὴν καὶ τερμιόεντα χιτῶνα·

στήμονι δ᾽ ἐν παύρωι πολλὴν κρόκα μηρύσασθαι·

τὴν περιέσσασθαι, ἵνα τοι τρίχες ἀτρεμέωσι,

μηδ᾽ ὀρθαὶ φρίσσωσιν ἀειρόμεναι κατὰ σῶμα.

ἀμφὶ δὲ ποσσὶ πέδιλα βοὸς ἶφι κταμένοιο

ἄρμενα δήσασθαι, πίλοις ἔντοσθε πυκάσσας·

πρωτογόνων δ᾽ ἐρίφων, ὁπότ᾽ ἂν κρύος ὥριον ἔλθηι,

δέρματα συρράπτειν νεύρωι βοός, ὄφρ᾽ ἐπὶ νώτωι

ὑετοῦ ἀμφιβάληι ἀλέην· κεφαλῆφι δ᾽ ὕπερθεν

πῖλον ἔχειν ἀσκητόν, ἵν᾽ οὔατα μὴ καταδεύηι.

ψυχρὴ γάρ τ᾽ ἠὼς πέλεται Βορέαο πεσόντος·

ἠώιος δ᾽ ἐπὶ γαῖαν ἀπ᾽ οὐρανοῦ ἀστερόεντος

ἀὴρ πυροφόρος τέταται μακάρων ἐπὶ ἔργοις·

ὅσ τε ἀρυσσάμενος ποταμῶν ἄπο αἰεναόντων,

ὑψοῦ ὑπὲρ γαίης ἀρθεὶς ἀνέμοιο θυέλληι

ἄλλοτε μέν θ᾽ ὕει ποτὶ ἕσπερον, ἄλλοτ᾽ ἄησι

πυκνὰ Θρηικίου Βορέω νέφεα κλονέοντος.

τὸν φθάμενος ἔργον τελέσας οἶκόνδε νέεσθαι,

μή ποτέ σ᾽ οὐρανόθεν σκοτόεν νέφος ἀμφικαλύψηι,

χρῶτα δὲ μυδαλέον θήηι κατά θ᾽ εἵματα δεύσηι.

ἀλλ᾽ ὑπαλεύασθαι· μεὶς γὰρ χαλεπώτατος οὗτος,

χειμέριος, χαλεπὸς προβάτοις, χαλεπὸς δ᾽ ἀνθρώποις.

τῆμος τὤμισυ βουσίν, ἐπ᾽ ἀνέρι δὲ πλέον εἴη

ἁρμαλιῆς· μακραὶ γὰρ ἐπίρροθοι εὐφρόναι εἰσίν.

ταῦτα φυλασσόμενος τετελεσμένον εἰς ἐνιαυτὸν

ἰσοῦσθαι νύκτας τε καὶ ἤματα, εἰς ὅ κεν αὖτις

Γῆ πάντων μήτηρ καρπὸν σύμμικτον ἐνείκηι.

εὖτ᾽ ἂν δ᾽ ἑξήκοντα μετὰ τροπὰς ἠελίοιο

χειμέρι᾽ ἐκτελέσηι Ζεὺς ἤματα, δή ῥα τότ᾽ ἀστὴρ

Ἀρκτοῦρος προλιπὼν ἱερὸν ῥόον Ὠκεανοῖο

πρῶτον παμφαίνων ἐπιτέλλεται ἀκροκνέφαιος·

τὸν δὲ μέτ᾽ ὀρθογόη Πανδιονὶς ὦρτο χελιδὼν

ἐς φάος ἀνθρώποις, ἔαρος νέον ἱσταμένοιο.

τὴν φθάμενος οἴνας περιταμνέμεν· ὣς γὰρ ἄμεινον.

ἀλλ᾽ ὁπότ᾽ ἂν φερέοικος ἀπὸ χθονὸς ἂμ φυτὰ βαίνηι

Πληιάδας φεύγων, τότε δὴ σκάφος οὐκέτι οἰνέων,

ἀλλ᾽ ἅρπας τε χαρασσέμεναι καὶ δμῶας ἐγείρειν·

φεύγειν δὲ σκιεροὺς θώκους καὶ ἐπ᾽ ἠόα κοῖτον

ὥρηι ἐν ἀμήτου, ὅτε τ᾽ ἠέλιος χρόα κάρφει·

τημοῦτος σπεύδειν καὶ οἴκαδε καρπὸν ἀγινεῖν

ὄρθρου ἀνιστάμενος, ἵνα τοι βίος ἄρκιος εἴη.

ἠὼς γὰρ ἔργοιο τρίτην ἀπομείρεται αἶσαν·

ἠώς τοι προφέρει μὲν ὁδοῦ, προφέρει δὲ καὶ ἔργου,

ἠώς, ἥ τε φανεῖσα πολέας ἐπέβησε κελεύθου

ἀνθρώπους, πολλοῖσί τ᾽ ἐπὶ ζυγὰ βουσὶ τίθησιν.

ἦμος δὲ σκόλυμός τ᾽ ἀνθεῖ καὶ ἠχέτα τέττιξ

δενδρέωι ἐφεζόμενος λιγυρὴν καταχεύετ᾽ ἀοιδὴν

πυκνὸν ὑπὸ πτερύγων, θέρεος καματώδεος ὥρηι,

τῆμος πιόταταί τ᾽ αἶγες καὶ οἶνος ἄριστος,

μαχλόταται δὲ γυναῖκες, ἀφαυρότατοι δέ τοι ἄνδρες

εἰσίν, ἐπεὶ κεφαλὴν καὶ γούνατα Σείριος ἄζει,

αὐαλέος δέ τε χρὼς ὑπὸ καύματος· ἀλλὰ τότ᾽ ἤδη

εἴη πετραίη τε σκιὴ καὶ Βίβλινος οἶνος,

μάζα τ᾽ ἀμολγαίη γάλα τ᾽ αἰγῶν σβεννυμενάων,

καὶ βοὸς ὑλοφάγοιο κρέας μή πω τετοκυίης

πρωτογόνων τ᾽ ἐρίφων· ἐπὶ δ᾽ αἴθοπα πινέμεν οἶνον,

ἐν σκιῆι ἑζόμενον, κεκορημένον ἦτορ ἐδωδῆς,

ἀντίον ἀκραέος Ζεφύρου τρέψαντα πρόσωπα·

κρήνης τ᾽ αἰενάου καὶ ἀπορρύτου, ἥ τ᾽ ἀθόλωτος,

τρὶς ὕδατος προχέειν, τὸ δὲ τέτρατον ἱέμεν οἴνου.

δμωσὶ δ᾽ ἐποτρύνειν Δημήτερος ἱερὸν ἀκτὴν

δινέμεν, εὖτ᾽ ἂν πρῶτα φανῆι σθένος Ὠρίωνος,

χώρωι ἐν εὐαέι καὶ ἐυτροχάλωι ἐν ἀλωῆι·

μέτρωι δ᾽ εὖ κομίσασθαι ἐν ἄγγεσιν. αὐτὰρ ἐπὴν δὴ

πάντα βίον κατάθηαι ἐπάρμενον ἔνδοθι οἴκου,

θῆτά τ᾽ ἄοικον ποιεῖσθαι καὶ ἄτεκνον ἔριθον

δίζησθαι κέλομαι· χαλεπὴ δ᾽ ὑπόπορτις ἔριθος·

καὶ κύνα καρχαρόδοντα κομεῖν, μὴ φείδεο σίτου,

μή ποτέ σ᾽ ἡμερόκοιτος ἀνὴρ ἀπὸ χρήμαθ᾽ ἕληται.

χόρτον δ᾽ ἐσκομίσαι καὶ συρφετόν, ὄφρα τοι εἴη

βουσὶ καὶ ἡμιόνοισιν ἐπηετανόν. αὐτὰρ ἔπειτα

δμῶας ἀναψῦξαι φίλα γούνατα καὶ βόε λῦσαι.

εὖτ᾽ ἂν δ᾽ Ὠρίων καὶ Σείριος ἐς μέσον ἔλθηι

οὐρανόν, Ἀρκτοῦρον δ᾽ ἐσίδηι ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,

ὦ Πέρση, τότε πάντας ἀποδρέπεν οἴκαδε βότρυς·

δεῖξαι δ᾽ ἠελίωι δέκα τ᾽ ἤματα καὶ δέκα νύκτας,

πέντε δὲ συσκιάσαι, ἕκτωι δ᾽ εἰς ἄγγε᾽ ἀφύσσαι

δῶρα Διωνύσου πολυγηθέος. αὐτὰρ ἐπὴν δὴ

Πληιάδες θ᾽ Ὑάδες τε τό τε σθένος Ὠρίωνος

δύνωσιν, τότ᾽ ἔπειτ᾽ ἀρότου μεμνημένος εἶναι

ὡραίου· πλειὼν δὲ κατὰ χθονὸς ἄρμενος εἶσιν.

εἰ δέ σε ναυτιλίης δυσπεμφέλου ἵμερος αἱρεῖ·

εὖτ᾽ ἂν Πληιάδες σθένος ὄβριμον Ὠρίωνος

φεύγουσαι πίπτωσιν ἐς ἠεροειδέα πόντον,

δὴ τότε παντοίων ἀνέμων θυίουσιν ἀῆται·

καὶ τότε μηκέτι νῆας ἔχειν ἐνὶ οἴνοπι πόντωι,

γῆν ἐργάζεσθαι μεμνημένος, ὥς σε κελεύω.

νῆα δ᾽ ἐπ᾽ ἠπείρου ἐρύσαι πυκάσαι τε λίθοισι

πάντοθεν, ὄφρ᾽ ἴσχωσ᾽ ἀνέμων μένος ὑγρὸν ἀέντων,

χείμαρον ἐξερύσας, ἵνα μὴ πύθηι Διὸς ὄμβρος.

ὅπλα δ᾽ ἐπάρμενα πάντα τεῶι ἐγκάτθεο οἴκωι

εὐκόσμως στολίσας νηὸς πτερὰ ποντοπόροιο·

πηδάλιον δ᾽ ἐυεργὲς ὑπὲρ καπνοῦ κρεμάσασθαι·

αὐτὸς δ᾽ ὡραῖον μίμνειν πλόον, εἰς ὅ κεν ἔλθηι·

καὶ τότε νῆα θοὴν ἅλαδ᾽ ἑλκέμεν, ἐν δέ τε φόρτον

ἄρμενον ἐντύνασθαι, ἵν᾽ οἴκαδε κέρδος ἄρηαι·

ὥς περ ἐμός τε πατὴρ καὶ σός, μέγα νήπιε Πέρσηι,

πλωίζεσκ᾽ ἐν νηυσί, βίου κεχρημένος ἐσθλοῦ.

ὅς ποτε καὶ τεῖδ᾽ ἦλθε, πολὺν διὰ πόντον ἀνύσσας,

Κύμην Αἰολίδα προλιπών, ἐν νηὶ μελαίνηι·

οὐκ ἄφενος φεύγων οὐδὲ πλοῦτόν τε καὶ ὄλβον,

ἀλλὰ κακὴν πενίην, τὴν Ζεὺς ἄνδρεσσι δίδωσιν·

νάσσατο δ᾽ ἄγχ᾽ Ἑλικῶνος ὀιζυρῆι ἐνὶ κώμηι,

Ἄσκρηι, χεῖμα κακῆι, θέρει ἀργαλέηι, οὐδέ ποτ᾽ ἐσθλῆι.

τύνη δ᾽, ὦ Πέρση, ἔργων μεμνημένος εἶναι

ὡραίων πάντων, περὶ ναυτιλίης δὲ μάλιστα.

νῆ᾽ ὀλίγην αἰνεῖν, μεγάληι δ᾽ ἐνὶ φορτία θέσθαι·

μείζων μὲν φόρτος, μεῖζον δ᾽ ἐπὶ κέρδει κέρδος

ἔσσεται, εἴ κ᾽ ἄνεμοί γε κακὰς ἀπέχωσιν ἀήτας.

εὖτ᾽ ἂν ἐπ᾽ ἐμπορίην τρέψας ἀεσίφρονα θυμὸν

βούληαι χρέα τε προφυγεῖν καὶ λιμὸν ἀτερπέα,

δείξω δή τοι μέτρα πολυφλοίσβοιο θαλάσσης,

οὔτε τι ναυτιλίης σεσοφισμένος οὔτε τι νηῶν·

οὐ γάρ πώ ποτε νηί γ᾽ ἐπέπλων εὐρέα πόντον,

εἰ μὴ ἐς Εὔβοιαν ἐξ Αὐλίδος, ἧι ποτ᾽ Ἀχαιοὶ

μείναντες χειμῶνα πολὺν σὺν λαὸν ἄγειραν

Ἑλλάδος ἐξ ἱερῆς Τροίην ἐς καλλιγύναικα.

ἔνθα δ᾽ ἐγὼν ἐπ᾽ ἄεθλα δαΐφρονος Ἀμφιδάμαντος

Χαλκίδα τ᾽ εἲς ἐπέρησα· τὰ δὲ προπεφραδμένα πολλὰ

ἄεθλ᾽ ἔθεσαν παῖδες μεγαλήτορος· ἔνθα μέ φημι

ὕμνωι νικήσαντα φέρειν τρίποδ᾽ ὠτώεντα.

τὸν μὲν ἐγὼ Μούσηις Ἑλικωνιάδεσσ᾽ ἀνέθηκα,

ἔνθα με τὸ πρῶτον λιγυρῆς ἐπέβησαν ἀοιδῆς.

τόσσον τοι νηῶν γε πεπείρημαι πολυγόμφων·

ἀλλὰ καὶ ὣς ἐρέω Ζηνὸς νόον αἰγιόχοιο·

Μοῦσαι γάρ μ᾽ ἐδίδαξαν ἀθέσφατον ὕμνον ἀείδειν.

ἤματα πεντήκοντα μετὰ τροπὰς ἠελίοιο,

ἐς τέλος ἐλθόντος θέρεος καματώδεος ὥρης,

ὡραῖος πέλεται θνητοῖς πλόος· οὔτε κε νῆα

καυάξαις οὔτ᾽ ἄνδρας ἀποφθείσειε θάλασσα,

εἰ δὴ μὴ πρόφρων γε Ποσειδάων ἐνοσίχθων

ἢ Ζεὺς ἀθανάτων βασιλεὺς ἐθέληισιν ὀλέσσαι·

ἐν τοῖς γὰρ τέλος ἐστὶν ὁμῶς ἀγαθῶν τε κακῶν τε.

τῆμος δ᾽ εὐκρινέες τ᾽ αὖραι καὶ πόντος ἀπήμων·

εὔκηλος τότε νῆα θοὴν ἀνέμοισι πιθήσας

ἑλκέμεν ἐς πόντον φόρτον τ᾽ ἐς πάντα τίθεσθαι,

σπεύδειν δ᾽ ὅττι τάχιστα πάλιν οἶκόνδε νέεσθαι·

μηδὲ μένειν οἶνόν τε νέον καὶ ὀπωρινὸν ὄμβρον

καὶ χειμῶν᾽ ἐπιόντα Νότοιό τε δεινὰς ἀήτας,

ὅς τ᾽ ὤρινε θάλασσαν ὁμαρτήσας Διὸς ὄμβρωι

πολλῶι ὀπωρινῶι, χαλεπὸν δέ τε πόντον ἔθηκεν.

ἄλλος δ᾽ εἰαρινὸς πέλεται πλόος ἀνθρώποισιν·

ἦμος δὴ τὸ πρῶτον, ὅσον τ᾽ ἐπιβᾶσα κορώνη

ἴχνος ἐποίησεν, τόσσον πέταλ᾽ ἀνδρὶ φανήηι

ἐν κράδηι ἀκροτάτηι, τότε δ᾽ ἄμβατός ἐστι θάλασσα·

εἰαρινὸς δ᾽ οὗτος πέλεται πλόος. οὔ μιν ἔγωγε

αἴνημ᾽· οὐ γὰρ ἐμῶι θυμῶι κεχαρισμένος ἐστίν·

ἁρπακτός· χαλεπῶς κε φύγοις κακόν· ἀλλά νυ καὶ τὰ

ἄνθρωποι ῥέζουσιν ἀιδρείηισι νόοιο·

χρήματα γὰρ ψυχὴ πέλεται δειλοῖσι βροτοῖσιν.

δεινὸν δ᾽ ἐστὶ θανεῖν μετὰ κύμασιν· ἀλλά σ᾽ ἄνωγα

φράζεσθαι τάδε πάντα μετὰ φρεσίν, ὡς ἀγορεύω.

μηδ᾽ ἐν νηυσὶν ἅπαντα βίον κοΐληισι τίθεσθαι·

ἀλλὰ πλέω λείπειν, τὰ δὲ μείονα φορτίζεσθαι·

δεινὸν γὰρ πόντου μετὰ κύμασι πήματι κύρσαι,

δεινὸν δ᾽, εἴ κ᾽ ἐπ᾽ ἄμαξαν ὑπέρβιον ἄχθος ἀείρας

ἄξονα καυάξαις καὶ φορτία μαυρωθείη.

μέτρα φυλάσσεσθαι· καιρὸς δ᾽ ἐπὶ πᾶσιν ἄριστος.

ὡραῖος δὲ γυναῖκα τεὸν ποτὶ οἶκον ἄγεσθαι,

μήτε τριηκόντων ἐτέων μάλα πόλλ᾽ ἀπολείπων

μήτ᾽ ἐπιθεὶς μάλα πολλά· γάμος δέ τοι ὥριος οὗτος.

ἡ δὲ γυνὴ τέτορ᾽ ἡβώοι, πέμπτωι δὲ γαμοῖτο.

παρθενικὴν δὲ γαμεῖν, ὥς κ᾽ ἤθεα κεδνὰ διδάξηις.

τὴν δὲ μάλιστα γαμεῖν, ἥ τις σέθεν ἐγγύθι ναίει,

πάντα μάλ᾽ ἀμφὶς ἰδών, μὴ γείτοσι χάρματα γήμηις.

οὐ μὲν γάρ τι γυναικὸς ἀνὴρ ληίζετ᾽ ἄμεινον

τῆς ἀγαθῆς, τῆς δ᾽ αὖτε κακῆς οὐ ῥίγιον ἄλλο,

δειπνολόχης· ἥ τ᾽ ἄνδρα καὶ ἴφθιμόν περ ἐόντα

εὕει ἄτερ δαλοῖο καὶ ὠμῶι γήραϊ δῶκεν.

εὖ δ᾽ ὄπιν ἀθανάτων μακάρων πεφυλαγμένος εἶναι.

μηδὲ κασιγνήτωι ἶσον ποιεῖσθαι ἑταῖρον·

εἰ δέ κε ποιήσηις, μή μιν πρότερος κακὸν ἔρξηις.

μηδὲ ψεύδεσθαι γλώσσης χάριν· εἰ δὲ σέ γ᾽ ἄρχηι

ἤ τι ἔπος εἰπὼν ἀποθύμιον ἠὲ καὶ ἔρξας,

δὶς τόσα τείνυσθαι μεμνημένος· εἰ δὲ σέ γ᾽ αὖτις

ἡγῆτ᾽ ἐς φιλότητα, δίκην δ᾽ ἐθέληισι παρασχεῖν,

δέξασθαι· δειλός τοι ἀνὴρ φίλον ἄλλοτε ἄλλον

ποιεῖται, σὲ δὲ μή τι νόον κατελεγχέτω εἶδος.

μηδὲ πολύξεινον μηδ᾽ ἄξεινον καλέεσθαι,

μηδὲ κακῶν ἕταρον μηδ᾽ ἐσθλῶν νεικεστῆρα.

μηδέ ποτ᾽ οὐλομένην πενίην θυμοφθόρον ἀνδρὶ

τέτλαθ᾽ ὀνειδίζειν, μακάρων δόσιν αἰὲν ἐόντων.

γλώσσης τοι θησαυρὸς ἐν ἀνθρώποισιν ἄριστος

φειδωλῆς, πλείστη δὲ χάρις κατὰ μέτρον ἰούσης·

εἰ δὲ κακὸν εἴποις, τάχα κ᾽ αὐτὸς μεῖζον ἀκούσαις.

μηδὲ πολυξείνου δαιτὸς δυσπέμφελος εἶναι·

ἐκ κοινοῦ πλείστη δὲ χάρις δαπάνη τ᾽ ὀλιγίστη.

μηδέ ποτ᾽ ἐξ ἠοῦς Διὶ λειβέμεν αἴθοπα οἶνον

χερσὶν ἀνίπτοισιν μηδ᾽ ἄλλοις ἀθανάτοισιν·

οὐ γὰρ τοί γε κλύουσιν, ἀποπτύουσι δέ τ᾽ ἀράς.

μηδ᾽ ἄντ᾽ ἠελίου τετραμμένος ὀρθὸς ὀμιχεῖν·

αὐτὰρ ἐπεί κε δύηι, μεμνημένος, ἔς τ᾽ ἀνιόντα,

μήτ᾽ ἐν ὁδῶι μήτ᾽ ἐκτὸς ὁδοῦ προβάδην οὐρήσηις

μηδ᾽ ἀπογυμνωθείς· μακάρων τοι νύκτες ἔασιν·

ἑζόμενος δ᾽ ὅ γε θεῖος ἀνήρ, πεπνυμένα εἰδώς,

ἢ ὅ γε πρὸς τοῖχον πελάσας ἐυερκέος αὐλῆς.

μηδ᾽ αἰδοῖα γονῆι πεπαλαγμένος ἔνδοθι οἴκου

ἱστίηι ἐμπελαδὸν παραφαινέμεν, ἀλλ᾽ ἀλέασθαι.

μηδ᾽ ἀπὸ δυσφήμοιο τάφου ἀπονοστήσαντα

σπερμαίνειν γενεήν, ἀλλ᾽ ἀθανάτων ἀπὸ δαιτός.

μηδέ ποτ᾽ αἰενάων ποταμῶν καλλίρροον ὕδωρ

ποσσὶ περᾶν, πρίν γ᾽ εὔξηι ἰδὼν ἐς καλὰ ῥέεθρα,

χεῖρας νιψάμενος πολυηράτωι ὕδατι λευκῶι·

ὃς ποταμὸν διαβῆι κακότητ᾽ ἰδὲ χεῖρας ἄνιπτος,

τῶι δὲ θεοὶ νεμεσῶσι καὶ ἄλγεα δῶκαν ὀπίσσω.

μηδ᾽ ἀπὸ πεντόζοιο θεῶν ἐν δαιτὶ θαλείηι

αὖον ἀπὸ χλωροῦ τάμνειν αἴθωνι σιδήρωι.

μηδέ ποτ᾽ οἰνοχόην τιθέμεν κρητῆρος ὕπερθε

πινόντων· ὀλοὴ γὰρ ἐπ᾽ αὐτῶι μοῖρα τέτυκται.

μηδὲ δόμον ποιῶν ἀνεπίξεστον καταλείπειν,

μή τοι ἐφεζομένη κρώξηι λακέρυζα κορώνη.

μηδ᾽ ἀπὸ χυτροπόδων ἀνεπιρρέκτων ἀνελόντα

ἔσθειν μηδὲ λόεσθαι· ἐπεὶ καὶ τοῖς ἔνι ποινή.

μηδ᾽ ἐπ᾽ ἀκινήτοισι καθιζέμεν, οὐ γὰρ ἄμεινον,

παῖδα δυωδεκαταῖον, ὅ τ᾽ ἀνέρ᾽ ἀνήνορα ποιεῖ,

μηδὲ δυωδεκάμηνον· ἴσον καὶ τοῦτο τέτυκται.

μηδὲ γυναικείωι λουτρῶι χρόα φαιδρύνεσθαι

ἀνέρα· λευγαλέη γὰρ ἐπὶ χρόνον ἔστ᾽ ἐπὶ καὶ τῶι

ποινή. μηδ᾽ ἱεροῖσιν ἐπ᾽ αἰθομένοισι κυρήσας

μωμεύειν ἀίδηλα· θεός νύ τι καὶ τὰ νεμεσσᾶι.

μηδέ ποτ᾽ ἐν προχοῆις ποταμῶν ἅλαδε προρεόντων

μηδ᾽ ἐπὶ κρηνάων οὐρεῖν, μάλα δ᾽ ἐξαλέασθαι·

μηδ᾽ ἐναποψύχειν· τὸ γὰρ οὔ τοι λώιόν ἐστιν.

ὧδ᾽ ἔρδειν· δεινὴν δὲ βροτῶν ὑπαλεύεο φήμην·

φήμη γάρ τε κακὴ πέλεται, κούφη μὲν ἀεῖραι

ῥεῖα μάλ᾽, ἀργαλέη δὲ φέρειν, χαλεπὴ δ᾽ ἀποθέσθαι.

φήμη δ᾽ οὔ τις πάμπαν ἀπόλλυται, ἥν τινα πολλοὶ

λαοὶ φημίξωσι· θεός νύ τίς ἐστι καὶ αὐτή.

ἤματα δ᾽ ἐκ Διόθεν πεφυλαγμένος εὖ κατὰ μοῖραν

πεφραδέμεν δμώεσσι· τριηκάδα μηνὸς ἀρίστην

ἔργα τ᾽ ἐποπτεύειν ἠδ᾽ ἁρμαλιὴν δατέασθαι.

εὖτ᾽ ἂν ἀληθείην λαοὶ κρίνοντες ἄγωσιν.

αἵδε γὰρ ἡμέραι εἰσὶ Διὸς πάρα μητιόεντος.

πρῶτον ἔνη τετράς τε καὶ ἑβδόμη ἱερὸν ἦμαρ·

τῆι γὰρ Ἀπόλλωνα χρυσάορα γείνατο Λητώ·

ὀγδοάτη δ᾽ ἐνάτη τε, δύω γε μὲν ἤματα μηνὸς

ἔξοχ᾽ ἀεξομένοιο βροτήσια ἔργα πένεσθαι·

ἑνδεκάτη δὲ δυωδεκάτη τ᾽, ἄμφω γε μὲν ἐσθλαί,

ἠμὲν ὄις πείκειν ἠδ᾽ εὔφρονα καρπὸν ἀμᾶσθαι·

ἡ δὲ δυωδεκάτη τῆς ἑνδεκάτης μέγ᾽ ἀμείνων·

τῆι γάρ τοι νῆι νήματ᾽ ἀερσιπότητος ἀράχνης

ἤματος ἐκ πλείου, ὅτε ἴδρις σωρὸν ἀμᾶται·

τῆι δ᾽ ἱστὸν στήσαιτο γυνὴ προβάλοιτό τε ἔργον.

μηνὸς δ᾽ ἱσταμένου τρεισκαιδεκάτην ἀλέασθαι

σπέρματος ἄρξασθαι· φυτὰ δ᾽ ἐνθρέψασθαι ἀρίστη.

ἕκτη δ᾽ ἡ μέσση μάλ᾽ ἀσύμφορός ἐστι φυτοῖσιν,

ἀνδρογόνος δ᾽ ἀγαθή· κούρηι δ᾽ οὐ σύμφορός ἐστιν,

οὔτε γενέσθαι πρῶτ᾽ οὔτ᾽ ἂρ γάμου ἀντιβολῆσαι.

οὐδὲ μὲν ἡ πρώτη ἕκτη κούρηι γε γενέσθαι

ἄρμενος, ἀλλ᾽ ἐρίφους τάμνειν καὶ πώεα μήλων

σηκόν τ᾽ ἀμφιβαλεῖν ποιμνήιον ἤπιον ἦμαρ·

ἐσθλὴ δ᾽ ἀνδρογόνος· φιλέοι δ᾽ ὅ γε κέρτομα βάζειν

ψεύδεά θ᾽ αἱμυλίους τε λόγους κρυφίους τ᾽ ὀαρισμούς.

μηνὸς δ᾽ ὀγδοάτηι κάπρον καὶ βοῦν ἐρίμυκον

ταμνέμεν, οὐρῆας δὲ δυωδεκάτηι ταλαεργούς.

εἰκάδι δ᾽ ἐν μεγάληι, πλέωι ἤματι, ἵστορα φῶτα

γείνασθαι· μάλα γάρ τε νόον πεπυκασμένος ἐστίν.

ἐσθλὴ δ᾽ ἀνδρογόνος δεκάτη, κούρηι δέ τε τετρὰς

μέσση· τῆι δέ τε μῆλα καὶ εἰλίποδας ἕλικας βοῦς

καὶ κύνα καρχαρόδοντα καὶ οὐρῆας ταλαεργοὺς

πρηΰνειν ἐπὶ χεῖρα τιθείς. πεφύλαξο δὲ θυμῶι

τετράδ᾽ ἀλεύασθαι φθίνοντός θ᾽ ἱσταμένου τε

ἄλγε᾽ ἃ θυμβορεῖ· μάλα γὰρ τετελεσμένον ἦμαρ.

ἐν δὲ τετάρτηι μηνὸς ἄγεσθαι οἶκον ἄκοιτιν

οἰωνοὺς κρίνας, οἳ ἐπ᾽ ἔργματι τούτωι ἄριστοι.

πέμπτας δ᾽ ἐξαλέασθαι, ἐπεὶ χαλεπαί τε καὶ αἰναί·

ἐν πέμπτηι γάρ φασιν Ἐρινύας ἀμφιπολεύειν

Ὅρκον γεινόμενον, τὸν Ἔρις τέκε πῆμ᾽ ἐπιόρκοις.

μέσσηι δ᾽ ἑβδομάτηι Δημήτερος ἱερὸν ἀκτὴν

εὖ μάλ᾽ ὀπιπεύοντα ἐυτροχάλωι ἐν ἀλωῆι

βαλλέμεν, ὑλοτόμον τε ταμεῖν θαλαμήια δοῦρα

νήιά τε ξύλα πολλά, τά τ᾽ ἄρμενα νηυσὶ πέλονται.

τετράδι δ᾽ ἄρχεσθαι νῆας πήγνυσθαι ἀραιάς.

εἰνὰς δ᾽ ἡ μέσση ἐπὶ δείελα λώιον ἦμαρ,

πρωτίστη δ᾽ εἰνὰς παναπήμων ἀνθρώποισιν·

ἐσθλὴ μὲν γάρ θ᾽ ἥ γε φυτευέμεν ἠδὲ γενέσθαι

ἀνέρι τ᾽ ἠδὲ γυναικί, καὶ οὔ ποτε πάγκακον ἦμαρ.

παῦροι δ᾽ αὖτε ἴσασι τρισεινάδα μηνὸς ἀρίστην

ἄρξασθαί τε πίθου καὶ ἐπὶ ζυγὸν αὐχένι θεῖναι

βουσὶ καὶ ἡμιόνοισι καὶ ἵπποις ὠκυπόδεσσι,

νῆα πολυκλήιδα θοὴν εἰς οἴνοπα πόντον

εἰρύμεναι· παῦροι δέ τ᾽ ἀληθέα κικλήισκουσιν.

τετράδι δ᾽ οἶγε πίθον· περὶ πάντων ἱερὸν ἦμαρ

μέσση· παῦροι δ᾽ αὖτε μετ᾽ εἰκάδα μηνὸς ἀρίστην

ἠοῦς γιγνομένης· ἐπὶ δείελα δ᾽ ἐστὶ χερείων.

αἵδε μὲν ἡμέραι εἰσιν ἐπιχθονίοις μέγ᾽ ὄνειαρ,

αἱ δ᾽ ἄλλαι μετάδουποι, ἀκήριοι, οὔ τι φέρουσαι.

ἄλλος δ᾽ ἀλλοίην αἰνεῖ, παῦροι δὲ ἴσασιν.

ἄλλοτε μητρυιὴ πέλει ἡμέρη, ἄλλοτε μήτηρ.

τάων εὐδαίμων τε καὶ ὄλβιος, ὃς τάδε πάντα

εἰδὼς ἐργάζηται ἀναίτιος ἀθανάτοισιν,

ὄρνιθας κρίνων καὶ ὑπερβασίας ἀλεείνων.

Testo tratto da: Hesiodi Carmina, ed. A. Rzach, Stuttgart 1902/58 e

Hesiod Werke und Tage, ed. O. Schönberger, Stuttgart 1996.